آزمایش PT و PTT

آزمایش PT (Prothrombin Time) و PTT (Partial Thromboplastin Time) دو آزمایش مهم در بررسی وضعیت پلاکت و خونریزی هستند.

این آزمایش ها به عنوان معیارهای مهم در بررسی خون و جلوگیری از خونریزی و تشکیل لخته خون در کودکان و بزرگسالان استفاده می شوند.

آزمایش PT و PTT از آزمایش های مهم در بررسی عملکرد سیستم لخته سازی خون هستند.

سیستم لخته سازی خون، یکی از مهمترین وظایف بدن در حفظ سلامتی و جلوگیری از خونریزی و خونگرفتگی است.

هنگامی که بافت بدن آسیب می بیند، سیستم لخته سازی خون فعال شده و تشکیل یک لخته خون را شروع می کند تا به وسیله آن، خونریزی و خونگرفتگی را متوقف کند.

آزمایش PT به منظور ارزیابی عملکرد فاکتورهای II، V، VII و X در سیستم لخته سازی خون انجام می شود.

فاکتورهای لخته سازی خون، پروتئین هایی هستند که در فرآیند تشکیل لخته خون نقش دارند. هنگامی که عملکرد این فاکتورها اختلال دارد، خونریزی ناشی از ضعف سیستم لخته سازی خون یا خطر ایجاد لخته های خونی بیشتر می شود. نتیجه آزمایش PT به صورت INR گزارش می شود که این نتیجه بیانگر زمان لازم برای تشکیل لخته خون است که به مقدار طبیعی آن (۱.۰) تقسیم شده است. با افزایش این عدد، خطر خونریزی کاهش می یابد و با کاهش آن، خطر تشکیل لخته خونی بیشتر می شود

آزمایش PTT هم برای ارزیابی عملکرد عوامل لخته سازی خون استفاده می شود. در این آزمایش، زمان لازم برای تشکیل لخته خون در محیط خونی با افزودن یک ماده شیمیایی به خون بررسی می شود. در آزمایش PTT، عوامل لخته سازی خون مانند فاکتورهای VIII، IX، XI و XII بررسی می شوند. نتیجه این آزمایش به صورت ثانیه (seconds) گزارش می شود.

هر دو آزمایش PT و PTT به عنوان معیارهایی برای بررسی وضعیت خون و جلوگیری از خونریزی و تشکیل لخته خون استفاده می شوند و باید توسط پزشک متخصص تفسیر شوند.

شرایط انجام آزمایش PT و PTT 

آزمایش PT و PTT معمولاً در شرایطی که نیاز به ارزیابی سیستم لخته سازی خون و عملکرد آن در بیماران وجود دارد، انجام می شود.

برخی از شرایط و علائمی که ممکن است نشان دهنده نیاز به انجام آزمایش PT و PTT باشند، عبارتند از:

• خونریزی بینی، لثه، داخلی، دستگاه گوارش و غیره
• خطر افزایش تشکیل لخته خونی، به خصوص در بیماران با عوارض قلبی، عروقی، سرطان و غیره
• مصرف داروهای خاصی که ممکن است عملکرد سیستم لخته سازی را تحت تأثیر قرار دهند، مانند وارفارین، هپارین، آسپرین و غیره
• مشکلات کبدی
• برخی از بیماری های خونی مانند هموفیلی و بیماری وان ویلبراند و غیره

برای انجام این آزمایش ها، بیمار نیازی به آمادگی قبلی خاصی ندارد

و می تواند همانند سایر آزمایش های خونی، پس از دریافت راهنمایی پزشک، به صورت روزانه به آزمایشگاه مراجعه کند.

 

تست PTT چیست؟

تست PTT یکی از آزمون‌های مهمی است که برای ارزیابی عملکرد سیستم لخته سازی خون انجام می‌شود. در این آزمایش، زمانی که لخته خون در نمونه خون آزمایشگاهی شکل می‌گیرد، اندازه گیری می‌شود. زمان نسبی PTT که به صورت ثانیه گزارش می‌شود، نشان‌دهنده مدت زمان انعقاد خون در نمونه خون مورد بررسی است.

اگر هر یک از فاکتورهای انعقادی دچار نقص عملکرد شوند، به عبارت دیگر، اگر فرد با اختلالات خونریزی روبرو باشد، نتیجه تست PTT مثبت خواهد بود. برخی بیماری‌های خاص مانند هموفیلی (Hemophilia) و برخی داروهای خاص مانند هپارین (Heparin) نیز می‌توانند منجر به اختلالات لخته سازی خون شوند و نتیجه تست PTT را مثبت تحت تأثیر قرار دهند.

اگر شما به هر دلیلی نگرانی از نظر عملکرد سیستم لخته سازی خون خود دارید، پزشکان به شما توصیه می‌کنند که برای انجام تست PTT به یک مرکز آزمایشگاهی معتبر مراجعه کنید.

چه زمانی آزمایش PTT انجام می شود؟

اگر پزشک شما نشانه‌های خونریزی مزمنی مانند خون در ادرار، خونریزی مکرر یا شدید بینی، پریود شدید یا طولانی، درد و تورم مفاصل یا کبودی در اثر ضربات کوچک را مشاهده کرد، ممکن است تست PTT را برای شما تجویز کند. در این تست، زمان لخته شدن خون در نمونه آزمایشگاهی مورد بررسی قرار می‌گیرد. زمان نسبی PTT فعال برحسب ثانیه محاسبه می‌شود و نتیجه به پزشک ارائه می‌شود.

بیماری‌های خاصی مانند هموفیلیا می‌توانند باعث اختلال در انعقاد خون شوند و نتایج غیر طبیعی تست PTT را نشان دهند. همچنین، مصرف برخی داروهای رقیق‌کننده خون مانند هپارین می‌تواند شرایط بروز این اختلال را فراهم کند.

تست PTT برای تشخیص بیماری خاصی به کار نمی‌رود، اما با ارائه اطلاعات مفید در مورد مشکلات انعقاد خون به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری در مورد وضعیت سلامتی شما بگذارد. در صورتی که نتیجه تست غیر طبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای تشخیص علت این اختلال تجویز کند. همچنین، در صورت مصرف داروهای رقیق‌کننده خون، پزشک ممکن است تست PTT را برای بررسی وضعیت انعقاد خون شما تجویز کند.

علائمی که پزشک ممکن هست در زمان دیدن انها این آزمایش را برای شما تجویز کند عبارتند از:

• وجود خون در ادرار
• قاعدگی طولانی مدت یا سنگین
• خونریزی‌های مداوم و شدید بینی
• ایجاد کبودی پس از اصابت ضربه کوچک
• تورم مفاصل همراه با درد شدید

 

شرایط انجام تست PTT

برای انجام تست PTT، باید از نمونه خون بیمار در آزمایشگاه استفاده شود.

قبل از انجام این آزمایش، باید از بیمار توضیح داده شود که چگونه این آزمایش انجام می‌شود و به چه دلیلی انجام می‌شود.

همچنین باید به بیمار اطلاع داده شود که در صورت مصرف داروهای خاص، قبل از انجام تست، باید به پزشک خود اطلاع دهد.

قبل از جمع‌آوری نمونه خون باید از بیمار خواسته شود که به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش از مصرف غذا و نوشیدنی خودداری کند.

همچنین در صورتی که بیمار داروهایی مثل هپارین و وارفارین مصرف می‌کند، باید قبل از آزمایش با پزشک خود مشورت کند، زیرا این داروها ممکن است به نتایج تست تأثیر بگذارند.

در هنگام جمع‌آوری نمونه خون، پرستار یا تکنسین خون، با استفاده از یک سوزن، از رگ بیمار خون را جمع‌آوری می‌کند.

سپس نمونه خون به یک لوله آزمایشگاهی منتقل می‌شود و به ازای هر هزار نواحی خون یک نواحی هپارین اضافه می‌شود. پس از اضافه کردن هپارین، با استفاده از دستگاه خاصی که باعث انعقاد خون می‌شود، زمان لخته شدن خون در نمونه آزمایشگاهی محاسبه می‌شود و نتیجه به عنوان زمان نسبی PTT فعال گزارش می‌شود.

برخی از داروهایی که قبل از انجام این آزمایش نباید بخورید:

• آنتی‌هیستامین
• آسپرین
• ویتامین C
• وارفارین
• هپارین
• کلرپرومازین

انعقاد خون چیست؟

انعقاد خون یا پخت خون، فرآیندی است که در آن پروتئین‌های خون بهم متصل می‌شوند و باعث تشکیل یک لخته خون می‌شود. این فرآیند بسیار مهم است زیرا به جلوگیری از خونریزی ناشی از آسیب به عروق و بافت‌های بدن کمک می‌کند.

این فرآیند از طریق دو مسیر انجام می‌شود: مسیر داخلی و مسیر خارجی. در مسیر داخلی، پروتئین فاکتورهای خونی مثل فاکتور VIII، IX، XI و XII با هم تعامل می‌کنند و در نتیجه یک زنجیره واکنش شیمیایی در حال پیشرفت است. در مسیر خارجی، تعامل بین پروتئین‌های خونی و فاکتور بافتی خون (TF) باعث شروع یک زنجیره واکنشی می‌شود که در نهایت به تشکیل لخته خون منجر می‌شود.

هرگونه نقص در فرآیند انعقاد خون می‌تواند منجر به بروز مشکلات خونریزی یا یبوست خونی شود. به همین دلیل، انجام آزمایشات مختلفی برای بررسی وضعیت انعقاد خون مورد نیاز است.

فاکتورهای انعقاد خون:

عوامل مختلفی هستند که در فرآیند انعقاد خون و تشکیل یک لخته خونی نقش دارند. برخی از این فاکتورها عبارتند از:

1. ۱- فیبرینوژن: این پروتئین با وجود در حالت معمولی بسیار کم در خون وجود دارد، در شرایط لخته شدن خون به فیبرین تبدیل شده و باعث تشکیل لخته می‌شود.
2. ۲- فاکتورهای انعقادی: این فاکتورها شامل چندین پروتئین مختلف هستند که به صورت ترتیبی در فرآیند انعقاد خون نقش دارند.
3. ۳- پلاکت‌ها: این سلول‌های خونی نقش مهمی در انعقاد خون دارند و با عملکردی شبیه به فعال‌سازی ماشینیسم دفاعی بدن، در تشکیل لخته خونی نقش دارند.
4. ۴- فیبرینولیتیک سیستم: این سیستم باعث تخریب فیبرین و لخته خونی می‌شود و به کنترل بیش از حد شدن فرآیند انعقاد خون کمک می‌کند.
5. پروترومبین فاکتور انعقادی (II) 
6. ترومبوپلاستین
7. کلسیم فاکتور انعقادیⅣ
8.  فاکتور انعقادی(Ⅴ)
9. فاکتور انعقادی فاکتور (Ⅵ)
10.  فاکتور انعقادی (Ⅶ)

همچنین عوامل دیگری مانند ویتامین K، کلسیم، آنتی ترومبین و پروتئین سی را نیز می‌توان به عنوان فاکتورهای مهم در فرآیند انعقاد خون اشاره کرد.

 

تفاوت PT و PTT در آزمایش خون چیست؟

تفاوت بین آزمایش PT و PTT در بررسی دو مرحله مختلف از فرایند انعقاد خون است.

در آزمایش PT، زمان انعقاد خون با بررسی زمان ایجاد پروترومبین (یک پروتئین اساسی در فرآیند انعقاد خون) اندازه گیری می شود، در حالی که در آزمایش PTT، زمان انعقاد خون با بررسی زمان فعال شدن فاکتورهای انعقادی اندازه گیری می شود.

علاوه بر این، فاکتورهایی که در آزمایش PT و PTT استفاده می شوند متفاوت هستند.

در آزمایش PT، فاکتورهای انعقادی خونی مانند فاکتور VII، X، V و II استفاده می شوند، در حالی که در آزمایش PTT، فاکتورهای انعقادی خونی مانند فاکتور XII، XI، IX و VIII استفاده می شوند.

به طور کلی، آزمایش PT برای بررسی مشکلات در ارتباط با فاکتورهای انعقادی خونی در مراحل اولیه فرآیند انعقاد خون و آزمایش PTT برای بررسی مشکلات در ارتباط با فاکتورهای انعقادی خونی در مراحل بعدی فرآیند انعقاد خون استفاده می شود.

 

مقدار نرمال و بحرانی PTT در آزمایش خون

سطح نرمال آزمایش PTT بین  ۲۴-۴۰ است.
در صورتی که در تست میزان PTT بیش از ۴۰ گزارش شود، مورد بحرانی است.
سطح نرمال PTT ممکن است با در نظر گرفتن و وجود برخی از متغیرها و عوامل نیز مرتبط باشد، که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:

• مصرف داروهایی مانند هپارین و وارفارین
• کاسته شدن از فاکتورهای انعقادی
• خونریزی 
• مصرف داروهای ضدبارداری و هورمونی
• اختلال در یکی از فاکتورهای انعقادی
• عدم وجود برخی از فاکتورهای انعقادی
• بروز مشکلات کبدی
• کمبود ویتامین K

علائم بالا یا پایین بودن فاکتور آزمایش PTT

هنگامی که میزان فاکتورهای انعقادی خون کمتر یا بیشتر از حد نرمال باشد، می‌تواند نشانگر بیماری‌های خاصی باشد.

در صورتی که مقدار PTT بالاتر از حد بالایی مرجع باشد، این ممکن است نشان‌دهنده وجود بیماری‌هایی مانند هموفیلی، نارسایی کبدی، نارسایی کلیوی، بیماری هاشیموتو، بیماری لوپوس، بیماری کرون و یا مصرف برخی داروهای خاصی مانند هپارین باشد.

همچنین، در صورتی که مقدار PTT کمتر از حد پایینی مرجع باشد، ممکن است نشان‌دهنده بیماری‌هایی مانند بیماری‌های اتوایمیون، بیماری‌های خونریزی و یا مصرف برخی داروهای خاصی مانند داروهای ضد اختلاط باشد.

PTT یک آزمایش آزمایشگاهی عمومی است که برای ارزیابی عملکرد لخته شدن خون استفاده می شود. سطوح غیر طبیعی PTT ممکن است خطر خونریزی یا اختلالات لخته شدن در بدن را ایجاد کند. به طور کلی، سطوح بالا یا پایین این شاخص می تواند خطر خونریزی، خونریزی داخلی و سکته را افزایش دهد. با این حال، توجه به این نکته مهم است که افراد مبتلا به اختلالات انعقاد خون اغلب علائم رایجی مانند:

• قاعدگی های سنگین در زنان
• خون در ادرار
• مفاصل دردناک و متورم
• کبودی به راحتی حتی با کمترین ضربه
• خونریزی لثه و لخته شدن آهسته خون
• خونریزی شدید بعد از عمل های دندانپزشکی

عوارض بالا بودن PTT در آزمایش خون

عوارض بالا بودن شاخص PTT در آزمایش خون، به طور کلی مربوط به مشکلات انعقاد خون هستند و با خطر خونریزی داخلی و ریسک سکته مغزی همراه هستند. بسته به علت بالا بودن شاخص PTT، علائم و عوارض متفاوتی ممکن است ایجاد شود. برخی از این عوارض عبارتند از:

خونریزی پوستی: با بالا بودن شاخص PTT، خونریزی پوستی یا ظاهر شدن کبودی‌های بدون دلیل ممکن است اتفاق بیفتد.
خونریزی مفصلی: افرادی که بالا بودن شاخص PTT دارند، در معرض خطر خونریزی مفصلی هستند که می‌تواند باعث درد، تورم و محدودیت حرکتی شود.
خونریزی مغزی: در صورتی که عامل بالا بودن شاخص PTT با مشکلات انعقادی مرتبط با مغز و عروق خونی باشد، خونریزی مغزی ممکن است رخ دهد که می‌تواند به مشکلات جدی مانند افت فشار خون، ضعف عضلات و یا اختلال در حرکت بدن منجر شود.
سکته عروقی: اگر علت بالا بودن شاخص PTT با اختلال در فاکتورهای انعقاد خون مرتبط با عروق خونی باشد، سکته عروقی ممکن است رخ دهد که به تشنج، عدم حس در بخشی از بدن، اختلال در بینایی و یا سختی نفس منجر شود.

عوارض پایین بودن PTT در آزمایش خون

پایین بودن شاخص PTT نشان‌دهنده بیماری‌های متعددی می‌باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به بیماری هموفیلی، بیماری وان ویلبراند، عوارض دارویی، نارسایی کبد و کمبود ویتامین K اشاره کرد. در برخی از موارد، کمبود فاکتورهای انعقاد خون ناشی از پایین بودن PTT می‌تواند منجر به خطر بروز خونریزی باشد. از جمله علائمی که در صورت پایین بودن PTT ممکن است بروز کنند می‌توان به خونریزی بینایی، خونریزی مغزی و خونریزی گوارشی اشاره کرد. به همین دلیل در صورت بروز علائمی پس از انجام آزمایش PTT، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید.

تست‌های مرتبط با آزمایش PTT

تست های مرتبط با آزمایش PTT عبارتند از:

آزمایش PT (Prothrombin Time): برای بررسی فاکتورهای انعقادی دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در بسیاری از موارد، PTT و PT هر دو در کنار هم برای بررسی وضعیت انعقادی بیمار استفاده می‌شوند.
تست تعقیب خون (Bleeding Time Test): که باعث ایجاد یک جراحت کوچک در پوست می‌شود و سپس زمان لازم برای تشکیل یک لایه خون روی سطح آن را اندازه می‌گیرد.
آزمایش مستقیم فاکتورهای انعقادی (Factor Assays): برای بررسی مستقیم فاکتورهای انعقادی مانند فاکتور VIII، IX، XI و XII استفاده می‌شود.
آزمایش D-dimer: برای تشخیص خونریزی و انعقاد ناشی از وجود لخته‌های خونی مانند عروق گردن، ران، پا، ریه، قلب و مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آزمایش Fibrinogen: برای بررسی میزان فیبرینوژن، یک پروتئین اساسی در فرآیند انعقادی خون، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

تست مرتبط	توضیحات
آزمایش PT (Prothrombin Time)	اندازه‌گیری مدت زمان لخته شدن خون
آزمایش PLT	شمارش تعداد پلاکت‌های خون
آزمایش Fibrinogen	بررسی فیبرینوژن برای رد سطح طولانی مدت ptt و تشخیص علت آن
تست فاکتور انعقادی	اندازه‌گیری فاکتور انعقادی برای شناخت و بررسی دلیل کاهش سطح پروتئین
تست ترومبین	جهت تشخیص سریع آلودگی ناشی از هپارین

 

آزمایش PT چیست؟

آزمایش PT مخفف Prothrombin Time به معنای زمان پروترومبین است و یکی از تست‌های خونی است که برای ارزیابی عملکرد سیستم خونریزی بدن انجام می‌شود.

در این آزمایش، زمانی که برای لخته شدن خون به مخلوطی از عوامل انعقادی اضافه می‌شود، اندازه‌گیری می‌شود. این زمان به صورت معمول در بازه ۱۱-۱۳.۵ ثانیه قرار دارد. در صورتی که زمان پروترومبین طولانی‌تر از محدوده طبیعی باشد، این ممکن است به دلیل نقص در یکی از عوامل انعقادی خون باشد و نشان‌دهنده وجود مشکل در سیستم خونریزی بدن است.

از این آزمایش برای پایش درمان با داروهایی که تاثیری بر روی سیستم خونریزی دارند نیز استفاده می‌شود. همچنین این آزمایش در ارزیابی بیمارانی که مبتلا به بیماری‌های خونی هستند نیز مفید است.

چرا آزمایش PT تجویز می‌شود؟

آزمایش PT برای تشخیص و پایش درمان بیماری‌هایی که با اختلال در سیستم خونریزی همراه هستند، تجویز می‌شود. این آزمایش به عنوان یکی از آزمایش‌های معمول در ارزیابی سیستم خونی بکار می‌رود.

در بیمارانی که مبتلا به بیماری‌های خونی مانند بیماری‌های کبدی، بیماری‌های خونی و اختلالات در مصرف داروهای ضد انعقادی هستند، آزمایش PT به عنوان یک ابزار مفید برای پایش وضعیت سیستم خونی استفاده می‌شود.

همچنین در صورتی که بیمار مبتلا به عفونت‌های خونی باشد، آزمایش PT به عنوان یکی از ابزارهای مورد استفاده در تشخیص این عفونت‌ها مطرح است. همچنین در پیشگیری از عوارض جانبی درمان با داروهای ضد انعقادی نیز، پایش عملکرد سیستم خونی با انجام آزمایش PT بسیار مهم است.

 

آزمایش PT چگونه انجام می‌شود؟